Farosat va Farosatsizlik haqida maqollar to‘plami

Farosat, befahimlik va farosatsizlik haqida eng sara maqollar to‘plami. «Insonga ato etilgan aql-zakovatning eng oliy nuqtasi fahm-farosatdir».

Farosatsiz odamdan,
til bilmas hayvon yaxshi.

Farosatsiz, falokatga yo‘liqar.

Kurash bilmagan otasini yiqitar.

Hazilni ko‘targanga chiqargan.

Sen baloga tegmasang,
Baloning senda ne ishi bor.

Bo‘zchi ketidan yugurguncha,
Igna ketidan yugur.

Usta, haqini berib qista.

Har kimning bo‘yiga qarab to‘n bich.

Andishasizlik va andisha haqida maqollar

Til — aqlning qilichi, farosat — g‘ilofi.

G‘alamis yeganini gapirar,
Ahmoq — kiyganini.

Sipoh sirin bermas,
Ahmoq — to‘rin.

Telbaga tilmoch kerakmas.

Etik oyog‘ingni qisganda,
Bosh kiyimingdan gapirma.

Qishloqning qozisi bo‘lguncha,
Shaharning tozisi bo‘l.

Suzishni bilmasang, suvga tushma.

Birovning bo‘yi kalta,
Birovning o‘yi kalta.

Ulug‘ning gapini olmagan uvlar.

Tentaklik — boshda,
Azobi — oyoqda.

Yaxshi hazil go‘sht keltirar,
Yomon hazil musht keltirar.

Suv ichganda, ariq qaziganni unutma.

O‘qigan — yaxshi,

Poda boqishiga qaraguncha,
Haq olishiga qara.

Sichqonning o‘lgisi kelsa,
Mushuk bilan o‘ynashar.

G‘alchani izzat qilsang,
Chorig‘i bilan to‘rga chiqar.

Uying minor tagida bo‘lguncha,
Qulog‘ing so‘z anglasin.

Qarg‘aga sovun,
Ahmoqqa nasihat kor qilmas.

Parvonaning o‘lgisi kelsa,
Sham bilan o‘ynashar.

Yaxshi kishiga bir so‘z kifoya,
Yomon kishiga ming so‘z befoyda.

Siylaganni sigir bilmas,
«Ho‘k» deganni — ho‘kiz.

Ana-mana deguncha,
Yaxshi-yomonni bilgin.

Hech kim o‘z ayronini achchiq demas.

Chaqmoq,
Chaqmoqni o‘tga almashgan ahmoq.

Farosatni befarasotdan o‘rgan

Yaxshiga — ishorat,
Yomonga — kaltak.

Uyga kelganga uy bo‘yi gap aytma.

O‘zini bilmasang ham, otini bil.

O‘ynab aytsang ham, o‘yingdagini ayt.

Tilni tiyishni ham bil, deyishni ham bil.

O‘ylamay so‘zlagan, o‘qchimay o‘lar.

Gap egasini topar.

Eshakning hangrashi to‘yda avjga chiqar.

Ko‘pga kengash, o‘z bilganingni qil.

Eshak buloqni bulg‘ab suv ichar.

Chiroq soyasini ko‘rmas,
Qozon — qorasini.

Qo‘poldan to‘ngak aylansin.

O‘git ber, o‘git olganga,
Nasihat qil, quloq solganga.

Dushmanni farq etmagan,
Do‘stlik qadrini bilmas.

Har kishining didi boshqa,
Har gulning — hidi.

Yaxshiga hazil qilsang, ipakday bo‘lar,
Yomonga hazil qilsang, eshakday bo‘lar.

Suymaganga suykanma, suyganingdan ayrilma
Sutini ich-u, sigirini surishtirma.

Bir gapning qirq fahmi bor.

O‘z kumochingga kul tortma.

Holini bilgan horimas,
Horisa ham orimas.

Yaxshi payqab gapirar,
Yomon chayqab gapirar.

Har yerga suqma burningni.

So‘z aytganda o‘ylab ayt,
Oqibatin bo‘ylab ayt.

Ahmoq bilan gap talashguncha,
Moxov bilan uloq talash.

Qovoq ekib, qovun kutma.

Hayronman Shoniyozning ishiga,
Etik sotib, paytava olib yurishiga.

O‘zi bozorga sig‘magan tuya
Qo‘shani bilan kirar.

Ko‘p bilan kengash,
Ma’quliga yondash.

Tentakdan so‘ramasang ham, o‘zi aytar.

To‘rdagi bilan so‘zlashguncha,
Eshik oldidagi bilan chiqish.

Telbaning terisi qalin

Sahroyini urma-so‘kma, so‘zlat.

So‘qir tovuqqa hammasi tariq.

Tuya qo‘tir bo‘lsa, bo‘tasini bulg‘ar.

Gap tagida gap bor.

Tentakka tunda ham to‘y,
Kunda ham to‘y.

Chala tentak otini maqtar,
Toza tentak — xotinini.

Telba to‘ningni teskari kiyma.

So‘z bilmasang, so‘zlama.

Avval o‘zingga boq,
So‘ngra nog‘ora qoq.

Eshakka atlas to‘qim ursang ham, bari bir eshak.

To‘ydan keyin nog‘ora.

Men nima deyman-u Xo‘jam nima deydi.

Qari o‘ynasa, qiyomat.

O‘yidagini tihdan bil.

Qadamni qarab bos,
So‘zni qarab ayt.

Tanlaganim toz,
Toz qiladi noz.

Etilmagan xamir tandirda turmas.

Eshak eshakdan qolsa, qulog‘ini kesar,
Xotin xotindan qolsa, oyog‘ini kesar.

O‘ylagan o‘yini aytar,
Uxlagan — tushini.

Suymaganga suykanma, bahong ketar,
Ming tillolik boshingni bir pul etar.

Uqqan — undan ham yaxshi.

O‘zining yirtig‘ini ko‘rmagan
O‘zganing tirtig‘idan kular.

O‘qigan bilmas, uqqan bilar.

Qulning aqli choshkadan keyin kirar.

Tuyaning hazili botmon g‘o‘zani buzar.

Toshga qoqilsang, toshni tepma,
Boshni tep.

Tentakning aqli tushdan keyin kirar.

Hisobingni to‘g‘ri qil,
Xotiningni o‘g‘ri qilma.

Hazil — hazil,
Hazilni tushunmagan kal Fozil.

Ahmoq qizning sabog‘i uzun

Qulochingga qarab ketmon chop.

Bo‘ydoqning ko‘zi — ko‘r.

Quyon bilan o‘ynashsang, tolasan,
O‘t bilan o‘ynashsang, yonasan.

O‘z o‘rnini bilmagan o‘rinsiz qolar.

Sen gapir-u birov kulsin.

Nosamimiylik va samimiylik haqida maqollar

Bir qarining gapiga kir,
Bir — panning.

Chuvrindi gadoyga kular.

Eshakning tanlagani sho‘ra.

Taom — o‘sha taom, illati moshga,
Eshak — o‘sha eshak, to‘qimi boshqa.

Pul topguncha, aql top.

Betamizga besh kun hayit.

Tentak horiganini bilmas,
Ko‘sa — qariganini.

Pul topadigan bo‘lguncha,
Pulni tutishni o‘rgan.

Chillasi chiroq ko‘rmaganning
Sochi taroq ko‘rmas.

Avval o‘yla, keyin so‘yla.
Azadorni to‘yga zo‘rlama.

So‘zi so‘zga o‘xshamas,
Og‘zi so‘zdan bo‘shamas.

O‘ylamay gapirgan, og‘rimay o‘lar.

Topgan topib gapirar,
Topmagan qopib gapirar.

Jarlining o‘z molini o‘ziga berib quvontir.

Sigir siypaganni bilmas,
Yomon — siylaganni.

Suvni sep singar yerga,
So‘zni qu sig‘ar yerga.

Chaqirilgan yer uzoq bo‘lsa ham bor, erinma,
Chaqirmagan yerga borma, ko‘rinma.

O‘zing suv ichadigan quduqqa tupurma.

Tovoqqa qarab oshini ol.

Uzoqdagi ovni ko‘rib,
Yaqindagi yovni ko‘rmas bo‘lma.

Soni bor, salmog‘i yo‘q,
Bog‘i bor, parvoyi yo‘q.

Dala-tuzni suv olsa,
Qo‘ng‘ir g‘ozning to‘shidan.

Arpani xom o‘rma,
Kelinni sepsiz ko‘rma.

Suvni ich, chashmani bulg‘ama.

Betimning qalini — jonimning huzuri.

Farosatsiz odamdan til bilmas hayvon yaxshi

Eshitmas quloq elni buzar.

Qul yursa, ensasidan belgili.

Urishganga bir o‘lim,
Orachiga — ikki.

Uzumini ye, bog‘ini so‘rama.

Arzimasa arzonga ham olma.

Yaxshi hazil xush bo‘lar,
Yomon hazil musht bo‘lar.

Taryokingga ishonib zahar ichma.

Qo‘l yetmasa, bo‘y cho‘zma.

Esing borida etagingni yop.

Elakka borgan ayolning
Ellik og‘iz gapi bor.

Qovuni yo‘q kuz bo‘lganini bilmas,
Sovuni yo‘q yoz bo‘lganini bilmas.

Filbonga oshna bo‘lsang,
Darvozangni katta qil.

So‘zlaganga qarama,
So‘zlatganga qara.

Eshakning yomoni qoziq bulg‘ar,
Otning yomoni — oxur.

Tentakni tentak desang,
Arpa bo‘yi o‘sar.

Soyangni saratonda sol.

So‘zlagani — so‘kkanday,
Elpigani — to‘kkanday.

Gapning tagini gap ochar.

Holini bilmagan halok bo‘lar.

Suv ichadigan qudug‘ingga tupurma.

Terakday bo‘y berguncha,
Ninaday aql bersin.

Yoriq ko‘za bilan suvga borma.

Esarning ertasi ko‘p.

Yaxshi topib so‘zlar,
Yomon — qopib.

O‘q yetmas yerga qilich chopma.

So‘zga quloq os,
O‘ylab qadam bos.

Avval o‘z aybingni bil,
So‘ngra boshqadan kul.

Hayvonlar ichida ayyori — tulki,
Ma’nisiz g‘iybatning oxiri — kulki.

Dardsizning oldida «boshim» dema.

Aravani ot oldiga chiqarib bo‘lmas.

Farosatsiz falokatga yo‘liqar

O‘ylovsiz boshdan tosh yaxshi.

Qo‘tir taka qo‘ra bulg‘ar.

O‘tga borganning o‘ttiz og‘iz gapi bor.

Holini bilgan halok bo‘lmas.

Itni siylasang, to‘rga o‘tar.

Oldingdagi ovni ko‘rmasang ham,
Uzoqdagi yovni ko‘ra bil.

Soyangga qarab bo‘y o‘lchama.

Gap bilmagan ma’raka buzar.

Esi pastning ishi past.

O‘ylamay qilingan turmush
To‘ydan keyin buzilar.

Qul qutursa, quduqqa tuflar.

Tuqqanida so‘ramasang, o‘lganida so‘rama.

Eshakni siylasang, oxurni bulg‘ar.

Ahmoq og‘asini tanimas,
To‘qmoq tog‘asini tanimas.

Qo‘lingni qarmovda tiy,
Tilingni — yig‘inda.

G‘urur va xushomad haqida maqollar

Toledan karam tilama,
Gadodan diram tilama.

Qirq yil qirg‘in kelsa,
Beo‘ylovga baribir.

Tulki inidan nolisa, o‘ziga nomus.

Har bir so‘zni bilib ayt,
Ko‘pga ma’qul qilib ayt.

Dardsizga dard aytma,
Ahmoqqa — pand.

Esi past uyatni bilmas.

Tentak chinini aytaman deb, sirini aytar.

Tulki iniga qarab ulisa, qo‘tir bo‘ladi.

So‘zlamay so‘zingga boq,
Avval o‘yla, o‘zingga boq.

Telba tengi bilan,
Etagi yengi bilan.

Har kim o‘zidan o‘tganini o‘zi bilar.

Eshak to‘qim tanlamas.

Hamma hamma bilan,
Kal qiz oyna bilan.

Eshak to‘shakni bilmas.

O‘rik o‘rikni ko‘rib oqarar.

Befahmni dardi o‘ziga yuk

Eshak hangramasa, hangi demaslar.

O‘z qadrini bilmagan
O‘zga odamga kular.

Shamol kuni chaqirma,
Tovushing zoye ketar.

Boshi og‘riganning oldida
Boshim og‘ridi dema.

Puchak pista og‘iz ochsa,
O‘z aybini oshkor etar.

Semiz qo‘yning dumbasi katta,
Semiz odamning — suhbati.

Xom o‘rik qorirmi dam qilar,
G‘o‘r masala — boshni kalava.

So‘zing kumush bo‘lsa,
Tinglovchi tilla bo‘lsin.

Gapni gapir joyi bilan,
Nonni yegin moyi bilan.

Yaxshi otga — bir qamchi,
Yomon otga — ming qamchi.

Eshakka gilam to‘qim ham bir, juldur to‘qim ham.

El keldi kelin ko‘rmakka,
Kelin ketdi tezak termakka.

Qul otasini bilmas.

Bol yegan og‘izga baliq yarashmas.

Anglamay gapirgan og‘rimay o‘lar.

Hayitdan keyin arafa.

Tulki quyrug‘in maqtar,
Ahmoq — urug‘in.

Xom tarvuzni qo‘litig‘ingga olma.

To‘qol sigir — suzong‘ich,
Oqsoq biya — tepong‘ich.

Quloqsizga so‘z aytsang,
Qulog‘ining tashidan.

Soyangga qarab to‘n bichma.

Og‘zingni tiyib yur,
Nima deyishingni bilasan.

Shamolga qarshi tupurma,
Yuzingga tushar.

Epi bilan so‘zlaganning qurboni bo‘l.

Tuyaga o‘yna desang, hamma yemi payhon qilar.

O‘n qatim o‘yla,
Bir qatim so‘yla.

Yaxshiga aytsang, bilar,
Yomonga aytsang, kular.

Betamizda bet bo‘lmas,
Bezorida — uyat.

Karga eshittirib qoch,
Ko‘rga — tutqazib.

Til bilgan navkar — bol bilan shakar,
Til bilmas navkar — obro‘ni to‘kar.

Tentakning o‘ti tepasida yonar

Chaqmachoq olov yoqar,
Tomga chiqib bitin boqar.

Avval — non, keyin in’om.

Eshak yig‘ilib ot bo‘lmas,
O‘z urug‘iga yot bo‘lmas.

«Cho‘k» desa, tuya ham cho‘kar.

Uyingga o‘t qo‘ymoqchi bo‘lgan,
Sendan gugurt so‘ramas.

Yaxshi otga — siylov,
Yomon otga — qamchi.

Puch yong‘oqqa qo‘yin to‘lg‘azma.

To‘rg‘ay qutursa, burgutga chopar.

Eshak egasini tanimas,
Mushuk — bekasini.

Pulni pul topar,
Ketmonni ahmoq chopar.

O‘t bilan o‘ynashma,
Shamol bilan mushtlashma.

Tovoq kelganda, saboqni qo‘y.

Xotin aynisa, er aljiydi.

Tentakka yo‘l ber,
Ikki qo‘liga bel ber.

Taroziga qarab tosh qo‘y.

Shap-shap deguncha, shaftoh degin.

Og‘zimga keldi deb, dema,
Oldimga keldi deb, yema.

Or-nomus va obro‘ haqida maqollar

Osh degan yerga quruq kalla yugurar.

Qo‘lingni yuvib yur,
Nima yeyishingni bilasan.

Dardingni dard bilganga so‘yla.

O‘g‘ridan botir chiqsa,
Chodiriga qarab ot qo‘yar.

Tilning suyagi yo‘q.

Gapirgani — so‘kkani,
Osh ichgani — to‘kkani.

Tilning uzuni dallolga kerak.

Oz oshga yasovul bo‘lma.