Alisher Navoiy haqida sherlar to‘plami. XV asr jahon maʼnaviyatining buyuk siymosi Nizomiddin Mir Alisher Navoiy hijriy 844-yil ramazon oyining 17-kuni (milodiy 1441-yil 9-fevral)da Hirotda tugʻilgan. Hirot shahri XV asrning birinchi yarmida Sohibqiron Amir Temur asos solgan ulugʻ saltanatning ikkinchi poytaxti, Temurning kenja oʻgʻli Shohrux Mirzoning qoʻl ostidagi obod manzillardan biri edi.
Besh asrkim nazmiy saroyni, Titratadi zanjirband bir sher. Temur tig’i yetmagan joyni, Qalam bilan oldi Alisher! Dunyo bo’ldi, chamanim manim, O’zbekiston – vatanim manim!
Navoiyning asarlaridan
Navoiyning asarlaridan, Bo’y sochadi ilohiy, cho’ng gul. Unga qo’ngan asalaridan, Qanot tilab uchadi ko’ngil.
Unda qushlar odamlar kabi, So’zlaydilar o’zni unutib, Va qushlardek, odamlar labi, Kuylay boshlar so’zni unutib.
Unda shohlar tarashlaydi tosh, Tog’ni kesib o’tadi doston. Tojdan chiqib, yuksalganda bosh, O’pib qo’yar egilib osmon.
Unda falak o’z tasbehini, Misra qilib o’giradi jim: G’azaldagi xushbo’y behini, Islab yashar Hadichabegim.
Unda Hirot doim qushuyqu, Samarqandni izlaydi tushdan. Vatan degan qadimiy qayg’u, Kuylab turar ming yillik ishqdan.
Ashraqatni ko’rasan unda, Ilohiy nur ochar ko’zingni: Anglaysanki, dunyoi dunda, Tanimabsan hali o’zingni.
Navoiy ozod qilgan qul
Men Navoiy ozod qilgan qul, She’r o’sadi qutlug’ erkimdan. Yuragimda yashaydi Bulbul, Yuragimda Humo berkingan.
Garchi aqlim oldi ne-ne daholar, Nazm davlatida sizdek sulton yo‘q. Padari buzrukdek qilmish duolar, Sizdek menga aziz bir mehribon yo‘q.
Yo‘qdir turk nazmida siz qadar daho, «Xamsa»dan buyukroq asar hamon yo‘q. Yo‘qdir «Xazoin ul-maoniy» – yakto! Sizsiz Xuroson-u buyuk Turon yo‘q.
Ne baxt, mukarramsiz aziz olamga, Sizsiz nozimlarga davr-u davron yo‘q. Qilichlar qudratin bermish qalamga, Sizsiz ona zamin, toza osmon yo‘q.
Yo‘qdir sizni aziz bilmagan yurtdosh, Sizsiz ulusimga sharaf-u shon yo‘q. Yo‘qdir falak uzra balqigan quyosh, Sizsiz bizga hayot, yorug‘ jahon yo‘q.
Sizdek bunyod etib oliy qasrlar, Hazrati Insondan, balki shodmon yo‘q. Havas qilsa arzir ellar, nasllar, Mashriqda bundayin dorulamon yo‘q.
Siz millat ramzisiz, millat faxrisiz, Sizdek shamsul millat, zebi jahon yo‘q. Siz bilan toabad baland qadrimiz, Tangri nazar qilgan Sizdek komron yo‘q.
Sizga shahar qurdik Navoiy debon, Bundan ziyod balki, zo‘r armug‘on yo‘q. Zamon Farhodlari ayladi bo‘ston, O‘zbekday me’mor-u qo‘li gul jon yo‘q.
Yo‘qdir sizdek hoqon bu jahon aro, Nazmda zabardast bir qahramon yo‘q. Yo‘qdir piri komil bir doston aro, So‘z mulkida sizdek Sohibqiron yo‘q!
Shoirlar xiyobonida — Shavkat Rahmon
Har mahin laylida, Jonlanar haykal, Jon kirar Navoiy hazratlariga. Tongacha dunyoni aylanib qaytar, Bezib haykallarning hasratlaridan.
Ayniqsa, Bahorni xo’b ko’rar hazrat, Jannatday shaharning harir shablari, Bulduruq shu’lalar yoshartgan ravza, Ancha ravshan qilar nozik ta’blarin.
Jahonki muqaddas neni ko’ribdi, Bariga onasan, ey qodir hayot. Besh yuz yil naridan boqib turibdi, Nurli bu yuzlarga nuroniy bir zot.
Shu buyuk o’g’lingni ardoqlab dildan, Xalqim, ta’zim etsang arzigay tamom. Uning nomi bilan birga bitilgan, Dunyo daftarida o’zbek degan nom.
Boyqaro irg’ishlab istak otida, Jahonga boqqanda misli bola sher, Hirot darvozasin bir qanotida, She’riy lashkarini tizgan Alisher.
Dunyoda biror nom qoldirmoq uchun, Yurt buzish shart emas, degan gap-ku, rost. Kimdir pesh qilganda nayzaning kuchin, Alisher qalamni ko’rsatgan, xolos.
Tun bilan tong erur tashbehda udum, Misoli zahru may, hajru shakar lab. Kimnidir quyoshday eslasa mardum, Kimnidir zulmatday yurarlar qarg’ab.
Nido tingla, bu kun, yurting tarafdan, Ey, yiroq Hirotda maskan topgan er! Ogoh bo’l, Alisher, sen ushbu gapdan: Har ikki nabirang — biri Alisher.
Baytingga bir bora qovushgan har lab, Takrorlab ketgusi mahshargacha to. Qaratib turibsan bu yon, ne ajab, Milliard martabali jahonni hatto.
Birovlar nazdida johil Osiyo, Faqat zavol ko’rib, ko’rmagan kamol. Muso iltijosi yetdi-yu go’yo, Haq Tur tog’i uzra ko’rgazdi jamol.
Jahon mehrobida paydo Alisher… Shodmon qasida ayt sen ham, ey quyosh! Besh yuz yil, unga ham nima gap axir, Mingga qadam qo’ydi yigirma besh yosh.
Alisher Navoiy — Xurshid Davron
Qo’lga qalam olgan olis kun, She’r yozishni boshlagan ondan, Qabringizga bosh egmoq uchun, Borgim kelar O’zbekistondan.
Samarqanddan chiqsam men yo’lga, Ko’kda quyosh hali qizarmay, Suhbatimiz qizisin deya, Olay bobom chordog’idan may.
Chiqsam shahar bag’ridan so’nggi, Xazonlarni birma-bir bosib, Va kuzatsin kun nuri so’nib, Go’ri Mirning moviy gumbazi.
Kechib o’tsam Amudaryoni, Hilol bilan birga barobar, Kechib o’tsam beshta dunyoni, Va Hirotga kirsam tongotar…
Uyog’ini etmam tasavvur, Yig’i qisar ko’ksimni birdan. Yashayapman qabringiz bir qur, Ko’rib o’lmoq niyati bilan.
Va siyohi qurib bitmagan, She’rlarimga turib yuzma-yuz, Har kun tunda yo’lga chiqaman, Har kun tongda qaytaman ma’yus.
Alisher — G’afur G’ulom
Yuksak tog’ oralab o’kirgan sherning, Na’rasiga tengdir aksi sadosi, Besh yuz yil yangradi tog’day Vatanda, Buyuk Alisherning asriy nidosi.
Ona sutidan ham aziz narsa yo’q, Bag’ir: forsiy — siyna, arabchada — sadr. Ko’krak suti bilan boqqan o’g’lini, Ona yurt xalqlari qilmoqdadir qadr.
Birinchi tamshangan sutning hurmatin, Butun hayot bo’yi oqlay ololgan, Tevarak olamda ko’rkin ko’rsatib, Vatan va xalqini yo’qlay ololgan;
Tirik odamlarga nasiba bo’lgan, Hayotiy farog’at, jahoniy alam; Birisi ozgina erkalab o’tib, Birisi bir umr ta’qib qilsa ham;
Ko’z oldimda nuroniy siymo, U zabardast qalamkash inson. Daftarimga qiladi imo, G’azalimni o’qidim hayron.
— Balli, — dedi, — andak havas bor. Hikmat degan g’azalga husn, Chidam darkor, vazminlik darkor, Kuylagani erlar tuyg’usin.
Umring yorug’, Vataning ujmox, Mendan so’ra, men yonib o’tdim. Anglamadi zamona, evoh, Besh asrkim, shu kunni kutdim.
Beshigim u qadimiy qal’a, Balki og’am u Bahrom sardor, Balki onam nozanin Laylo, Balki singlim Shirin nolakor.
Balki yurtim u zangin dara, Balki do’stim Farhod pahlavon. Ammo, asring baland yuz karra, Har poyada bir ulug’ doston.
Besh asr, besh lahza
Besh asr – besh lahza mangulik uchun, Daho so‘zi vaqtga qilmas e’tibor. O‘limdan olar u hayotning o‘chin, Balo-yu qazolar unga qilmas kor.
Gar o‘zbek umrimni qanday yashadim, Deb kechgan yo‘liga nazar tashlasa, Quyoshlar makoni Asqartog‘dayin Ufqni to‘sgancha yuksalar “Xamsa”.
“Xamsa” – bu, Navoiy panjasi erur, Xalqini zulmatdan to‘sib turguvchi, “Xamsa” – bu, Navoiy ko‘zidagi nur, Cho‘g‘lari dillarga tushib turguvchi.
U – Navoiy ko‘ksi, xalqini xundor, Qora qismatlardan to‘sguvchi qalqon, “Xamsa” so‘zlarida telba olov bor, O‘qisang, ko‘ksingda jo‘shadi vulqon.
Besh asr, o‘n asr – mezon emas Vaqt, Mezon tiriklikdir, Mezon – shu hayot. Bu qadim so‘zlardan qo‘rqqan yog‘iylar Toki tirik ekan, “Xamsa” barhayot.
Hamon ko‘zlarimni tiksam qog‘ozga, Zanjirni uzar-da ozod bo‘lar sher. Mening hasratimga hayrat qo‘shadi. Navoiy qalbidan qalqib chiqqan she’r.
Hamon hayajonga to‘la tunlari Achchiq iztirobga berolmasdan dosh. O‘t kabi kuydirib o‘tar yuzimni Navoiy ko‘zidan qalqib chiqqan yosh.
“Xamsa” – bu, bamisli biz tushgan kema, Olisdan-olisga bormoqda suzib, U – qo‘shin, Navoiy, kelajak deya Bormoqda so‘zlardan besh cherik tuzib.
Bugun Navoiyning mehrga to‘la Kafti bo‘lib silar boshimizni u, Shu sabab oldinga yurmoqqa dalda Berar u – ko‘zlarni chulg‘asa qayg‘u.
Shu sabab so‘zfurush, yurtfurushlarga Qarshi odil jangga hayot chorlasa, Tap tortmay chiqqan choq janggohlarga biz, Ortda qo‘shindayin yuksalar “Xamsa”.
Qarshimda ko‘raman yodgorlarni man, Ko‘raman makrli yosumanlarni, Toki sen borsan-ki, “Xamsa”, yengaman, Yengaman jang chog‘i shum dushmanlarni.
Jangda chekinmoq yot! Jangga kirgin, she’r! Bu jangda g‘olib bo‘l, yo bo‘lgin qurbon, Axir, tingla, ortdan eshitilmoqda, Navoiy nafasi – tolg‘in, parishon.
Sen ortga qayrilib qarama, toki, Seni qiynamasin bobomning ko‘zi. Sen oldga intilgin, oldinda yangrar Mangulik timsoli – Shoirning so‘zi!
Navoiyni anglash
Tarix, degani bu — jang-jadal emas, So’zdir u , so’zlarda aks etgan ma’no. Balki turkiyni ham birov til demas, Navoiy nazmidan tuymasa navo.
Uyg’oq shuur bilan xayolga tolsak, Navoiy va iymon — egiz tushuncha. Shoirga biz qancha yaqin borolsak, Xudoga yaqinlab borurmiz shuncha.
El g’amin o’ylagan bari bir o’lmas, Uni kutar doim taqdir alomat. Bu teran nolalar hech qachon so’lmas, Ko’ngilni avaylab-asrar salomat.
«Ey, Navoiy», deya chorlar o’zini Muhabbat yo’liga, mehr yo’liga. «Ey, Navoiy» — jahon ochar ko’zini, Tilla tushgan kabi gadoy qo’liga.
«Ey, Navoiy» — quyosh tushar samodan, Ketar poy-piyoda ufqlar oralab. Yurak entikadi toza havodan, Metin dardlarini tilka-poralab.
Avlod-avlodlarga hamisha yor u, Turli xalqlar aro raso qaddimiz. «So’zimni eshit», — deb bizlarga zor u, «Biz ham zor», — deyishga bormi haddimiz?
Hasan assalomu alayko’m. Sherlar to’plami sizga maqul kelganidan bag’oyatda mamnunmiz.
Yozilgan yillari bilan bolganida yaxshiroq bolar edi
Navoiy bobomiz haqida juda yaxshi she’rlar.
Menga bu sherlar hecham yoqmadi, hammasi rasvo ekan.
Chiroyli she’rlar ekan, barchaga tavsiya qilaman 👏 👍
Menga juda yoqdi, a’lo. Sherlarni 1-2 tasini yodlab oldim.
Ajoyib, menga yoqdi. She’rlar, maqollar va ruboiylar juda zo’r.
Menga hammasi yoqdi, sherlari ham yaxshi ekan, men ham barcha bollalar u kattalarga tavsiya etaman.
Alo darajda hamma sherini yodlaganman bular menga yoqtdi.
Menga yoqdi, mening koʻnglimda adabiyotga boʻlgan qiziqish borligi uchun yoqdi.
Navoiy bobomiz haqida sherlar menga juda yoqdi, alo darajada.
9-fevral mening tugʻilgan kunim. Alisher Navoiy gʻazallari juda zo’r, menga yoqdi.